FDI là những đơn vị có vốn từ nước ngoài. Họ là một bộ phận cần thiết đối với nền kinh tế, tăng cao xuất khẩu hàng, đặc biệt là gỗ Việt Nam. Thế nhưng song song với đó cũng có những dấu hiệu tiêu cực. Cụ thể hơn đó là tình trạng đầu tư chui, đầu tư núp bóng. Điều này mang tới sự rủi ro nhiều hơn trong thương mại. Nếu như không thể kiểm soát tốt thì toàn ngành sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Chúng ta nói ở đây là ngành gỗ. Hiện nay xuất khẩu gỗ có tiềm năng rất lớn. Bởi vậy mà có nhiều dự án mới được nhận. Đây cũng là nguyên nhân sinh ra đầu tư chui.
Tiềm năng xuất khẩu gỗ
Theo đánh giá của Tập đoàn Công nghiệp cao su Việt Nam (VRG). Xuất khẩu gỗ cao su đang có nhiều tiềm năng, triển vọng và lợi thế để phát triển. Công nghiệp gỗ là lĩnh vực có biên lợi nhuận khá tốt. Đặc biệt có cơ hội phát triển trong điều kiện hiện nay. Khi mà Việt Nam và các nước đang thắt chặt chính sách đóng cửa rừng. Nên nhu cầu về sản phẩm sản xuất từ gỗ cao su sẽ tăng. Vì đây là nguồn nguyên liệu có nguồn gốc rõ ràng, hợp pháp.
Trong 5 năm tới, mục tiêu của VRG là tăng gấp đôi sản phẩm tinh chế. Cách thức là tiếp tục đầu tư trang thiết bị, quan tâm công tác quảng bá sản phẩm. Bên cạnh đó, công tác nghiên cứu sản phẩm mới không còn chú trọng từng sản phẩm riêng biệt. Mà sáng tạo cả không gian nội thất, tạo ra giải pháp cho khách hàng. Đây là xu hướng mới của ngành gỗ hiện nay. Ngoài ra, tập đoàn cũng thay đổi phương thức bán hàng sang online. Qua đó để phù hợp với nhu cầu, thị hiếu của khách hàng.
Trong ngành gỗ, nhóm doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) hiện đã trở thành một hợp phần quan trọng không thể tách rời. Tuy nhiên, tình trạng đầu tư “núp bóng” vẫn hiện hữu. Gây ra nhiều rủi ro thương mại. Nếu không kịp thời ngăn chặn sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển của toàn ngành.
Những điều cần lo ngại
Theo báo cáo của Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam. Tính đến hết năm 2020, ngành gỗ nhận được 63 dự án mới. Với tổng vốn đầu tư đăng ký là gần 327,7 triệu USD. Có 52 lượt tăng vốn (193,6 triệu USD), 122 lượt góp vốn mua cổ phần. Tổng giá trị góp vốn đạt 244,8 triệu USD. So với số liệu của các năm trước, những con số này cho thấy ngành gỗ sẽ tiếp tục là một địa chỉ tích cực về thu hút FDI.
Báo cáo này cho thấy xuất khẩu của các doanh nghiệp gỗ khối FDI năm 2020 tiếp tục thể hiện tính vượt trội. Đặc biệt là so với khối các doanh nghiệp gỗ nội địa. Khối này có 653 doanh nghiệp FDI trực tiếp tham gia xuất khẩu. Chiếm 18% trong tổng số doanh nghiệp xuất khẩu. Với kim ngạch đạt 6 tỷ USD. Chiếm tới 51% trong tổng kim ngạch xuất khẩu của cả ngành.
So sánh với con số 2.676 doanh nghiệp và 5,9 tỷ USD về kim ngạch xuất khẩu của khối doanh nghiệp gỗ nội địa. Thì các doanh nghiệp gỗ FDI đã vượt xa về quy mô xuất khẩu. Sự vượt trội này là do sự khác biệt về quy mô sản xuất. Trong đó có cả trình độ công nghệ, quy mô vốn đầu tư và cách tiếp cận thị trường.
Hiện tượng đầu tư chui
Theo ông Tô Xuân Phúc – Chuyên gia Tổ chức Forest Trends. Với những thống kê được ghi nhận, FDI hiện là bộ phận quan trọng và không thể tách rời của ngành gỗ. Tuy nhiên một số hoạt động đầu tư FDI ẩn chứa rủi ro lớn. Đặc biệt là tình trạng đầu tư “chui”, đầu tư “núp bóng”. Điều này đã và đang làm tổn hại tới toàn ngành.
Ông Đỗ Xuân Lập – Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam phân tích. Tình trạng đầu tư chui ở Việt Nam có thể diễn ra dưới nhiều hình thức. Đó là các thương nhân nước ngoài đến một công ty tại Việt Nam thuê lại nhà máy. Sau đó ký hợp đồng dưới dạng nhân viên kỹ thuật. Các nhà đầu tư này bỏ tiền ra để tổ chức sản xuất, nhập các mặt hàng gỗ đang bị áp thuế bán phá giá của Mỹ từ nước ngoài vận chuyển về Việt Nam. Sau đó hoàn thiện các công đoạn cuối cùng. Từ đó để lấy xuất xứ Việt Nam rồi xuất khẩu sang Mỹ nhằm né thuế.
Một dạng đầu tư núp bóng khác đó là các công ty nước ngoài vào đầu tư sản xuất tại Việt Nam nhưng không thuê nhà xưởng, nhân viên… Họ để người Việt đứng tên công ty của người Việt, hoạt động sản xuất của công ty Việt và kho tàng, bến bãi của Việt Nam.
Tình hình dần trở nên nghiêm trọng
Phó Chủ tịch Hiệp hội Chế biến gỗ tỉnh Bình Dương – Nguyễn Liêm lo ngại tình hình đầu tư núp bóng, đầu tư chui đang diễn ra khá nghiêm trọng nhưng để xử lý được rất khó.
Thực tế, một số hoạt động đầu tư FDI trong các dự án mới, dự án tăng vốn mua cổ phần… tập trung vào các mặt hàng như gỗ dán, tủ bếp, ghế sofa và bộ phận của ghế sofa. Đây là các mặt hàng chứa đựng các yếu tố rủi ro về lẩn tránh thuế nhập khẩu từ Mỹ.
Hiện tại Mỹ là thị trường xuất khẩu quan trọng nhất cho ngành gỗ Việt Nam. Kim ngạch xuất khẩu gỗ vào thị trường này năm 2020 lên tới trên 60% trong tổng kim ngạch xuất khẩu của các doanh nghiệp trong cả nước. Điều này có nghĩa rằng biến động từ thị trường này sẽ có tác động đến toàn ngành, ảnh hưởng đến các mục tiêu mà ngành đặt ra.
Cần kiểm soát chặt chẽ
Nhận biết được tính nghiêm trọng của tình trạng đầu tư “chui”, “núp bóng”, các cơ quan chức năng của Việt Nam đã và đang nỗ lực kiểm soát tình hình và đưa ra các biện pháp giảm rủi ro. Theo ông Lê Triệu Dũng – Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại, bộ Công thương: Cục đã lưu ý các hiệp hội, doanh nghiệp và thông báo với các cơ quan chức năng để tăng cường công tác kiểm tra, giám sát về xuất xứ và sau thông quan. Qua đó nhằm ngăn chặn các hành vi gian lận, lợi dụng Việt Nam để xuất khẩu hàng hóa của quốc gia khác.
Cục này cũng đề nghị các doanh nghiệp không tham gia, tiếp tay cho các hành vi gian lận xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp. Về phía Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, ông Đỗ Xuân Lập cho biết hiện hiệp hội đang xây dựng bộ tiêu chuẩn cho gỗ nhập khẩu về Việt Nam để gửi cho các cơ quan quản lý Nhà nước. Đơn vị này cũng kiến nghị với Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Văn phòng Chính phủ thành lập nhóm công tác, phối hợp với địa phương để giải quyết tình trạng này.
Chống gian lận với sản phẩm gỗ
Tháng 2, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng đã gửi văn bản tới Uỷ ban nhân dân các tỉnh, thành nhằm kêu gọi kiểm soát chặt chẽ đối với các hành vi chống gian lận xuất xứ đối với các sản phẩm gỗ. Văn bản đề nghị chính quyền các tỉnh thành kiểm tra các dự án đầu tư FDI để giảm rủi ro trong gian lận xuất xứ, ưu tiên lựa chọn các dự án có tính vượt trội về công nghệ, tham vấn với các hiệp hội gỗ về các dự án đầu tư, xem xét kỹ các dự án đầu tư sản xuất các mặt hàng có yếu tố rủi ro gian lận.
Các chuyên gia nhận định để thực hiện hiệu quả kêu gọi này đòi hỏi các tỉnh cần có sự quan tâm thích đáng tới các hoạt động đầu tư FDI tại địa phương mình, thiết lập các cơ chế kiểm tra, giám sát, với sự tham gia của các bên liên quan.
Trong bối cảnh này, phối hợp với hiệp hội quốc gia và các hiệp hội địa phương, các doanh nghiệp nội địa cũng như các doanh nghiệp FDI làm ăn chân chính có vai trò then chốt để thực hiện hiệu quả việc kiểm tra giám sát, nhằm loại bỏ rủi ro về đầu tư chui vào ngành gỗ.
Nguồn: Ndh.vn
